Zorgen om dierenleed bij 'Caring Farmers'

Ongehoord heeft een jaar lang onderzoek verricht naar de leefomstandigheden van dieren in stallen van Caring Farmers. Eerder werden reeds beelden naar buiten gebracht van zieke en gewonde varkens. Ditmaal toont Ongehoord kreupele en dode kippen in Caring Farmers’ pluimveebedrijven.

Het leven van productiekippen, zowel in de eier- als in de vleesindustrie, verschilt sterk van een natuurlijk kippenleven. Leghennen en vleeskuikens worden kunstmatig uitgebroed in broederijen, ze groeien op zonder hun moeder. Dit geldt voor de gehele kippenindustrie (regulier, Beter Leven en biologisch). In natuurlijke omstandigheden brengen kuikens hun eerste levensdagen door aan de zijde van hun moeder, waar ze warmte en bescherming vinden. De daaropvolgende weken leert de moederhen de kuikens essentiële gedragingen zoals voedsel zoeken, stofbaden en een veilige slaapplek uitkiezen op een tak van een boom. Pas na acht weken beginnen de kuikens zelfstandig op zoek te gaan naar eten, maar ze blijven nog in de buurt van hun moeder. Op de leeftijd van 18 weken sluiten ze aan bij de rest van de kippengroep.14

Dode leghennen in de uitloop van Martijn Vonk

In het Gelderse Loil houdt Caring Farmer Martijn Vonk 43. 000 leghennen in 2 volièrestallen. Vonk bouwde een stal om tot Beter Leven stal (1 ster) vanwege de meerprijs die het keurmerk oplevert voor de eieren.15

Onder natuurlijke omstandigheden kennen kippen een broedseizoen. In het voorjaar legt een hen ongeveer tien eieren, die ze vervolgens gaat uitbroeden. Wanneer het uitbroeden van het eerste legsel mislukt, kan er een tweede legsel volgen. Op jaarbasis legt de hen maximaal 20 eieren. Net als alle andere vogels leggen kippen geen eieren in de herfst- en winterperiode.16

In de eierindustrie moeten hennen heel het jaar door eieren produceren. In leghenstallen wordt met verlichtingsschema’s gewerkt om het natuurlijke broedseizoen, de lente, na te bootsen. Op jaarbasis produceert een industrie-hen ruim 300 eieren. De hoge eierproductie leidt tot calciumtekorten bij leghennen: alle calcium in het lichaam van de kip gaat naar de vorming van eierschalen. Calcium is echter ook nodig voor het beenderstelsel. In de eierindustrie hebben leghennen daardoor zwakke en broze botten. Uit onderzoek van Heerkens bleek dat 97% van de hennen in volièrestallen borstbreuken heeft opgelopen als ze 14 maanden oud zijn.17

In de volièrestal van Vonk bestaat de leefomgeving van de hennen uit etages van metalen roosters, en een betonvloer met strooisel. De stalbezetting bedraagt volgens de Beter Leven criteria 9 hennen per vierkante meter, wat hetzelfde is als de wettelijk verplichte minimumnorm.18

Onder natuurlijke omstandigheden verkiezen kippen een leefomgeving met veel bomen en begroeiing waarin ze kunnen schuilen en rusten. Onderzoekers stelden vast dat leefgebieden van groepen vrije, verwilderde kippen tot een halve hectare groot kunnen zijn. Natuurlijke kippengroepen zijn samengesteld uit 4 tot 30 individuen, waaronder hanen, hennen en kuikens. Voor het ontstaan en in stand houden van een hiërarchie binnen de groep is het belangrijk dat de kippen elkaar kunnen herkennen. Kippen kunnen tot circa 100 soortgenoten individueel herkennen. Nieuwe dieren in een groep verstoren de pikorde, die dan opnieuw bepaald zal moeten worden door vechtpartijen.19

In het bedrijf van Vonk filmde Ongehoord meerdere zwakke, zieke en dode dieren. Veel hennen hadden kale plekken door verenpikken, een gedragsstoornis die typerend is voor de hele leghennensector (regulier, concept-kippen en biologisch). Verenpikken resulteert in pijn, verwondingen en sterfte bij de dieren.20

Aan de Beter Leven stal is een overdekte uitloop gebouwd. De uitloop heeft een betonvloer, een dak en wanden van gaas, er zijn geen planten of bomen. In de scheidingswand tussen stal en uitloop zijn openingen waardoor de hennen zich kunnen verplaatsen. De openingen zijn voorzien van luiken die ’s ochtends open gaan, en s’ avonds weer gesloten worden. Het onderzoeksteam trof bij Vonk dode hennen aan die verongelukt waren tijdens het sluiten van de luiken. De dieren waren klem geraakt met de kop onder een luik, wat geleid heeft tot hun dood. Omdat het onderzoeksteam meerdere dode dieren onder verschillende luiken aantrof, is het aannemelijk dat dergelijke ‘ongelukjes’ dagelijks voorkomen.

Kreupele vleeskuikens bij Johan Leenders

Caring Farmer Johan Leenders heeft in Swifterbant (Flevoland) twee stallen voor vleeskuikens met 1 Beter Leven ster van de Dierenbescherming. De kuikens kunnen niet buiten lopen. Ze brengen hun leven door op een betonvloer met een laag strooisel. Overdag valt er licht in de stal via dakramen en kunnen de dieren in een overdekte uitloop. Ook in de uitloop bestaat de ondergrond uit een betonvloer met strooisel. De buitenwand van de uitloop bestaat uit gaasdoek. Het Beter Leven keurmerk schrijft voor dat er in een stal 12 kuikens per vierkante meter mogen gehouden worden. Per stal kan Leenders 17. 500 Beter Leven kuikens houden.21

Leenders werkt met ‘traaggroeiende’ vleeskuikenrassen, wat een voorwaarde is om het Beter Leven keurmerk te krijgen. Traaggroeiende kuikens worden in acht weken tijd op slachtgewicht gebracht, tegenover zes weken voor reguliere kuikens. Volgens de Gezondheidsdienst voor Dieren zorgen diverse factoren gerelateerd aan 1 ster Beter Leven voor een hoger insleeprisico voor ziektekiemen, onder meer salmonella en vogelgriep. Marek, een ernstige virusziekte waarbij het zenuwstelsel en de organen aangetast worden door tumoren, komt bij Beter Leven kuikens vaker voor dan bij snelgroeiende kuikens. Door de tocht in de stal die via de uitloop naar binnen komt hebben sterkuikens ook meer last van luchtwegaandoeningen.22

Afhankelijk van de afzet wordt de tweede stal ook gebruikt om oranjehoenen af te mesten. “Oranjehoen” is een kippenconcept ontwikkeld door Leenders in samenwerking met slachterij Esbro en veevoedergigant ForFarmers. Ook oranjehoenvlees wordt verkocht onder het Beter Leven keurmerk, 1 ster.

Voor de productie van oranjehoenvlees wordt een kippenras met een gekleurd verenkleed gebruikt, anders dan de ‘gewone’ Beter Leven kuikens die voornamelijk witte veren hebben. De bezettingsgraad in de oranjehoen-stal ligt op 9,2 kuikens per vierkante meter, wat neerkomt op 12. 000 kuikens in de stal. Dit is nog steeds een onnatuurlijke situatie, omdat natuurlijke kippengroepen 4 tot 30 individuen tellen in leefgebieden tot een halve hectare, ofwel: 5 000 vierkante meter voor 4 tot 30 dieren.222324 De ‘verbeteringen’ op gebied van leefruimte en groeisnelheid, voorkomen niet dat de kippen bij Leenders welzijns- en gezondheidsproblemen ontwikkelen. In de stal met Beter Leven kuikens (herkenbaar aan het witte verenkleed) werd een kuiken gefilmd met een grote hoofdwond. Bij meerdere kuikens is het verenkleed bevuild met uitwerpselen van soortgenoten. In de stal met oranjehoenen (gekleurd verenkleed) werden verschillende kuikens gefilmd die kreupel liepen.

Volgens de criteria van het Beter Leven keurmerk is het verplicht om vleeskuikens een donkerperiode van minimaal 8 aaneengesloten uren te geven. Het onderzoeksteam stelde vast dat de lichten in de stal met oranjehoenen ’s nachts aan waren.

In de vleeskuikenhouderij wordt het slaap- en waakritme van de dieren vaak geregeld met lichtschema’s om de groei te stimuleren. Een ritme van 4 uur licht, 4 uur donker en daarna 4 periodes van 3 uur licht en 1 uur donker wordt door praktijkonderzoekers aangeraden voor de beste “technische resultaten”.26Onderzoek van Schwean-Lardner e. a. wees uit dat vleeskuikens vanuit dierenwelzijnsoogpunt minstens 7 à 8 uur donkerperiodes nodig hebben. De onderzoekers stelden vast dat kuikens die langere lichtperiodes krijgen, zich minder actief gedragen. De dieren vertonen minder bewegings- en loopgedrag, ze eten minder, en besteden minder zorg aan het schoonhouden van hun verenkleed. Kippen die 23 uur licht kregen, stopten volledig met stofbaden. Volgens de onderzoekers gaat het om gedragingen die essentieel zijn voor de gezondheid en het welzijn van de dieren.27

De vleeskuikenhouderij voorziet ook niet in de natuurlijke behoefte van kippen om op hoogte te slapen. Waar in leghenstallen nog gebruik gemaakt wordt van zitstokken, is dit voor vleeskuikens niet meer mogelijk. Het selectief fokken op borstvleesontwikkeling heeft ertoe geleid dat vleeskuikenrassen niet in staat zijn om in evenwicht te blijven op een stok. Van nature slapen kippen het liefst in takken van bomen, omdat ze zich daar veilig voelen voor roofdieren.